Page 60 - Tạp chí Năng lượng Mới số 152

Nữ già làng Ksor H’Lâm
gần 1/4 thế kỷ qua đã
giúp dân làng vượt qua
biết bao khó khăn và ổn
định cuộc sống

quan đến sự sống của buôn làng, đến sinh nước, nêu cao tinh thần đoàn kết, giữ gìn, Nếu người già
mệnh của từng cá nhân, phân xử những vụ phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, nâng cao không giữ văn
kiện dựa trên luật tục... Ý kiến của già làng ý thức cảnh giác, đấu tranh với các thế lực hóa và truyền
thường là quyết định cuối cùng. thù địch. cho lũ trẻ, để sau
Già A Banh (73 tuổi, già làng Ba Na ở Có một điều, nhiều người vẫn đinh ninh
làng Kon K'tu, tỉnh Kon Tum) cũng là trung rằng, trên miền cao nguyên Tây Nguyên, này lũ trẻ lớn lên
tâm đoàn kết, là kho báu kinh nghiệm sản những vị già làng đều là nam giới. Nhưng, lại truyền cho
xuất và ứng xử. Già A Banh chính là pho tư với nền văn hóa mẫu hệ tồn tại hàng ngàn lớp sau nữa, thì
liệu luật tục ngàn đời truyền lại, là cuốn từ năm, đã từng có rất nhiều già làng là nữ người Gia Rai hay
điển bách khoa giúp cho con cháu biết điều giới. Chế độ mẫu hệ là nơi mà người đàn bà Ê Đê, người Ba
hay lẽ phải, biết cái đúng, cái sai, biết pháp có quyền to nhất. Dẫu vậy hàng ngàn năm Na hay M’Nông...
luật nhà nước bảo vệ động vật quý hiếm để nay vẫn có một điều như mặc định, đó là già liệu còn gì nữa
ứng xử trong các mối quan hệ giữa người làng luôn là nam giới. Những luật tục quy
với người, giữa người với vật nuôi và thiên định nhà rông của làng chỉ đàn ông được cho mai này?
nhiên tươi đẹp. Mọi người đều biết các già lên để xử lý việc buôn làng, nhiều việc khác
làng không phải là thần linh, nhưng luôn nữa như dời làng, xử phạt vạ, làm nhà rông,
coi già làng là chỗ dựa tinh thần cho cả cúng tế thần linh... đều là việc của đàn ông.
cộng đồng. Thế nhưng, vẫn có những điều bất ngờ.
Trong nhiều chuyến đi của mình, tôi đã Một ngôi làng người Gia Rai (làng Krông,
gặp rất nhiều già làng, đó là những hình Ia Mơ, Chư Prông, Gia Lai) sát biên giới
mẫu về bảo tồn, phát huy các giá trị văn có một nữ già làng. Nữ già làng ấy đã “lên
hóa của buôn làng, của tộc người. Các già chức” từ năm 1995, khi đời sống nơi đây
làng đã khởi xướng, “cầm trịch thiết chế” vẫn còn rất lạc hậu. Nữ già làng ấy rất uy
cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây tín, nói dân nghe, dân cần gì đều hỏi già,
dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” của các đơn vị quân đội, biên phòng đóng trên
nhiều buôn làng. Nhân dân và cán bộ đoàn địa bàn đều dựa vào già để thực hiện công
kết, thi đua lao động sản xuất, giúp nhau tác dân vận. Đó là Ksor H’Lâm - nữ già làng
xóa đói giảm nghèo và hăng hái tham gia đầu tiên ở Tây Nguyên, hiện bây giờ vẫn
thực hiện các phong trào yêu nước, đoàn còn là già làng.
kết dân tộc. Trong chiến tranh chống Mỹ cứu nước,
già làng Ksor H’Lâm là một chiến sĩ gan dạ.
Những nữ già làng Thời bình, già làng Ksor H’Lâm giúp đồng
vượt qua hủ tục bào phát triển kinh tế, xóa bỏ những hủ
Tây Nguyên là vùng đất đa dân tộc, đa tục. Từ năm 1995 đến nay, già Ksor H’Lâm
văn hóa với 47 dân tộc anh em. Hiện nay, đã áp dụng những kiến thức của mình vào
Tây Nguyên có khoảng 3.000 già làng. Sau thực tiễn, tìm tòi, học hỏi những mô hình
10 năm thực hiện Quyết tâm thư, già làng mới để đưa về áp dụng và giúp đồng bào
Tây Nguyên đã góp phần xây dựng và củng phát triển kinh tế. Ngoài ra, già Ksor H’Lâm
cố niềm tin của đồng bào đối với Đảng, Nhà còn tuyên truyền, vận động người dân xóa

60 NĂNG LƯỢNG MỚI Số 152 (9-5-2023)