Page 59 - Tạp chí Năng lượng Mới số 152
P. 59
Trong căn nhà rông làng Kon Sơ
Lăl (xã Hà Tây, chuyện Chư Păh, tỉnh
Gia Lai) ngồn ngộn các tác phẩm điêu
khắc. Trên các tấm ván thưng mặt
trước và mặt sau là các bức phù điêu
khắc họa chân phương và sinh động
những cảnh lễ hội và sinh hoạt ngày
thường của người Gia Rai, Ba Na như
giã gạo, uống rượu, săn bắt, nhảy
múa... Trên cột nhà và các vách nhà,
bên cạnh các phù điêu cảnh sinh hoạt
là các con vật linh thiêng gắn bó với Trong những bon buôn plei trên cao nguyên, luôn có
những vị già làng được cả cộng đồng trọng vọng
cuộc sống đồng bào. Ở đó, già Xôn với
vai trò không thể thiếu của mình. Tuy
không có thứ “bảo bối” cầm tay, nhưng hay những câu khan, những luật tục
già Xôn có uy tín, dùng các luật tục và hay thời khắc xuống giống cho vụ mùa
sự tinh thông làm công cụ để khích đã hằn in trong trí nhớ siêu phàm, như
lệ, điều hành cả một cộng đồng người thể từ trong ấy cuồn cuộn tuôn ra tri Già làng là pho tư liệu luật
đông đúc. Già Xôn cũng như hàng thức, ra văn hóa, ra kinh nghiệm, ra tục ngàn đời truyền lại, là
ngàn già làng khác ở khắp các buôn từng trải... để dẫn dắt người làng từng cuốn từ điển bách khoa giúp
làng Tây Nguyên tựa như một kho tàng chút một dựng lại văn hóa của Gia Rai cho con cháu biết điều hay
kiến thức từ săn bắn, trồng trọt, dựng hay Ba Na, Ê Đê hay M’Nông...
nhà cửa, thực hiện luật tục... Những già làng Tây Nguyên thực ra lẽ phải, biết cái đúng, cái
Già Xôn cũng như nhiều già làng không phải là một chức vị, mà là người sai, là trung tâm đoàn kết,
khác mà tôi đã gặp trên suốt miền được tôn sùng khi có uy tín với dân là kho báu kinh nghiệm sản
bazan đều là “tổng công trình sư” cho buôn làng, là người có kinh nghiệm xuất và ứng xử... Già làng
cộng đồng buôn làng, dù có nhiều già sống, có thể “liên thông” với những không phải là thần linh,
làng không biết chữ. Nhưng với những bí ẩn của đời sống, đưa ra những lời nhưng là chỗ dựa tinh thần
già làng ấy, từng góc cột góc kèo, từng khuyên hết sức hợp lý mỗi khi dân
nan mây, từng hoa văn của nhà rông buôn làng cần, nhất là những việc liên cho cộng đồng buôn làng.
59
