Page 56 - Tạp chí Năng lượng Mới số 205

PHÓNG SỰ - GHI CHÉP
Gốm Mỹ Thiện được
sản xuất thủ công từ đất
sét với kỹ thuật bàn xoay
MEN

THỜI GIAN

trên GỐM QUẢNG

HỮU CƯỜNG

Trên triền sông Trà Bồng lặng lẽ, gốm
Mỹ Thiện - dòng gốm từng tiến vua một
thời - đang được đánh thức sau bao năm
tưởng như đã lụi tàn. Từ tro lửa và đất
mẹ, hồn gốm xứ Quảng đang hồi sinh, kể
lại chuyện xưa qua từng lớp men, nét đắp.

Lời tự tình của đất
Mấy trăm năm thiên di về phương Nam, những cư
dân từ Thanh Hóa đã vào định cư, dựng xóm lập làng
ngay con sông Trà Bồng ở bên bờ Châu Ổ (xã Bình Sơn,
Quảng Ngãi). Những bậc tiền hiền di cư dựng những lò
nung đầu tiên. Ông Phạm Công Đắc và Nguyễn Công Ất
đã khai mở nghề gốm sứ ở làng Mỹ Thiện, phát triển
thành sản phẩm dâng vua tặng chúa rạng danh xứ
Quảng. Các nghệ nhân gốm Mỹ Thiện từng được gọi
vào Phủ Chúa Nguyễn để sản xuất các đồ gốm tinh xảo
cho nhà Chúa sử dụng và làm tặng vật. Sau này, gốm Ông Trịnh vẫn hy vọng làng gốm Mỹ Thiện
Mỹ Thiện cũng được ghi chép trong điều trần của quan sẽ được hồi sinh hưng thịnh như thuở trước
Tuần phủ Quảng Ngãi Nguyễn Bá Trác dâng lên vua Bảo Thiện còn lại của làng gốm chia sẻ, gốm Mỹ Thiện được sản
Đại, được đăng tải lên Tạp chí Nam Phong nổi tiếng vào xuất thủ công với kỹ thuật bàn xoay. Nguyên liệu là đất sét thô
năm 1933. lấy từ tầng đất ruộng ở nơi cao ráo, ít ngập úng và được lọc kỹ
Gốm Mỹ Thiện chủ yếu là đồ gia dụng như: chum, tạp chất. Men gốm được sản xuất bằng cách nghiền các loại đá
ghè, các loại vò, ché, bình vôi, hũ, thạp, ấm trà, bình núi trong vùng, pha thêm chì, đồng, vỏ ốc và một số phụ gia
hoa…, trong đó, nhiều sản phẩm được tráng men. Điều theo bí quyết được truyền nhiều đời và sự sáng tạo của các
làm nên tên tuổi của gốm Mỹ Thiện là nét độc đáo của nghệ nhân. Mỗi sản phẩm luôn chứa đựng yếu tố kỹ thuật và
các chi tiết đắp nổi, cùng nước men khác lạ, bền chắc và nghệ thuật.
đa dạng. Men gốm Mỹ Thiện có đủ loại màu sắc, từ tím Ông Đặng Văn Trịnh cho biết, một trong những nét độc đáo
đậm đến tím nhạt, vàng, vàng ngả sang xanh ngọc…, của gốm tráng men Mỹ Thiện là kỹ thuật nung hai lửa. Lần
vốn rất khó đối với các sản phẩm gốm thủ công. Ðiểm nung thứ nhất để tạo cho xương gốm chắc. Lần thứ hai sản
đặc biệt của gốm Mỹ Thiện cho đến nay vẫn chưa ai giải phẩm gốm được nhúng men rồi cho vào lò nung. Với lần nung
thích được nằm ở việc tùy theo vị trí sắp xếp gốm trong men, màu sắc sản phẩm sẽ thay đổi theo nhiệt độ. Bí quyết và
lò nung sẽ cho ra màu sắc thành phẩm khác nhau, có tài hoa của nghệ nhân nung gốm là ở khả năng làm chủ nhiệt
thể vàng nâu, xanh lá hoặc tím. độ, kết hợp với sự gia giảm trong pha chế men để tạo màu men
Nghệ nhân Đặng Văn Trịnh, người làm gốm Mỹ như ý. Tuy vậy, cá biệt vẫn có những khi sản phẩm hỏa biến,

56 NĂNG LƯỢNG MỚI Số 205 (22-7-2025)