Page 63 - Tạp chí Năng lượng Mới số 203

Cuộc cách mạng số đang tạo ra chủ nghĩa tư bản số mới và ở trung tâm
của thế giới mới ấy, Homo Numericus là một sinh vật đầy mâu thuẫn.
Ảnh minh họa, nguồn: lejournal.cnrs.fr

Con người số sẽ trở nên vừa cô
độc vừa hoài niệm, vừa tự do lại
vừa phản hệ thống. Họ mắc vào
cái bẫy của một xã hội thu nhỏ
chỉ còn là tập hợp các cá nhân
muốn thoát khỏi trạng thái cô
đơn bằng cách tạo lập những
cộng đồng hư cấu.

nói cách mạng số “công nghiệp hóa xã thứ họ tiêu thụ như một loại hàng hóa chính họ, chỉ ngắn gọn vậy thôi, dẫu
hội hậu công nghiệp” là thuật ngữ chỉ thông thường và tại cửa hàng bách hóa đó là về mặt tinh thần hay sinh thái.
một thế giới trong đó các hoạt động cốt kỹ thuật số khổng lồ ấy ai cũng có thể Những thảm họa cứ không ngừng xảy
yếu không phải là canh tác đất đai hay tìm được một sự thật phù hợp với bản ra kể từ đầu thế kỷ đến nay cho thấy có
sản xuất hàng hóa mà là quan tâm đến thân, như trong kịch của Pirandello vậy. gì đó rất không ổn với “thế giới thực”.
chính bản thân con người, cơ thể và Làm việc từ xa có thể là di sản bền Hết Covid-19 đến tình trạng căng thẳng
trí tưởng tượng của họ. Trên Internet, vững nhất của Covid-19 và sẽ trở thành ở Đông Âu, tiếp diễn theo cách riêng
người ta cố gắng cung cấp các dịch vụ một phần trong quá trình phân rã lâu của chúng, đã nhắc người ta nhớ rằng
giải trí, giáo dục, chữa bệnh hay tán dài của doanh nghiệp công nghiệp, cuộc đời không phải trò chơi điện tử.
tỉnh ở mức giá rẻ nhất có thể… hướng đến mục tiêu giao việc ra bên Tin mừng là chúng ta đang không
Theo cách hoàn toàn bất ngờ, dịch ngoài và cá nhân hóa thù lao. Thế sống trong một series phim khoa học
Covid-19 đã trở thành nhân tố thúc nhưng xã hội số cũng được ngấm ngầm viễn tưởng. Công nghệ đã không kiểm
đẩy biến chuyển lớn lao ấy. Trong giai nuôi dưỡng từ phong trào phản văn soát cuộc đời chúng ta. Dẫu chúng ngày
đoạn giãn cách, những người hưởng lợi hóa trong thập niên 60 của thế kỷ XX càng phát triển và mở rộng các trào lưu
nhiều nhất là Amazon, Apple, Netflix, và từ những quan điểm phê phán yếu mới của xã hội, chúng trao chất liệu
các công ty có giá trị vốn hóa thị trường tố quyền lực và các thiết chế được thực chứ không tạo ra hình hài cho những
tăng mạnh. Bởi khi ấy mọi người được thi theo chiều dọc của phong trào đó… thôi thúc ngầm của chúng ta.
phép làm việc từ xa, có thể mua hàng Vốn kế thừa di sản kỳ lạ ấy, con Theo cách trái ngược, cách mạng số
hóa mà không phải đến cửa hiệu, giải người số sẽ trở nên vừa cô độc vừa hoài cũng lờ mờ phác họa ra con đường đầy
trí mà khỏi cần tới nhà hát hay phòng niệm, vừa tự do lại vừa phản hệ thống. hứng khởi: đó là con đường dẫn tới một
hòa nhạc. Họ mắc vào cái bẫy của một xã hội thu thế giới, nơi mọi lời nói đều xứng đáng
Các thuật toán vốn được áp dụng nhỏ chỉ còn là tập hợp các cá nhân được nghe và không tồn tại sự thật siêu
cho các dây chuyền lắp ráp thì nay được muốn thoát khỏi trạng thái cô đơn bằng việt nào cả. Nó tạo ra phong cách sống
ứng dụng vào việc tổ chức lao động trên cách tạo lập những cộng đồng hư cấu. mới chưa từng có trong lịch sử các nền
quy mô toàn xã hội. Không chỉ giúp tối Tuy vậy, ý tưởng về một xã hội cung văn minh, cách sống của một xã hội
ưu hóa quản lý cơ thể mà nó còn khiến cấp cho bất kỳ ai có khả năng độc lập vừa bình đẳng theo chiều ngang vừa
tinh thần con người cũng phải “áp dụng tham gia hàng nghìn cuộc trò chuyện thế tục hóa: Không có mối quan hệ theo
lý thuyết quản lý khoa học Taylor”. song song là huyền thoại khó mà chấp chiều dọc từng nổi trội ở xã hội công
Trong khi bị ám ảnh với việc tìm cách nhận được. Người ủng hộ phong trào nghiệp, không có sự sùng đạo ở các xã
quản lý “hữu hiệu” các mối quan hệ Áo vàng đã lớn tiếng cho biết trạng thái hội nông nghiệp, có lẽ gần hơn với săn
con người, chủ nghĩa tư bản mới lại cô đơn xã hội là điều thậm tệ hơn cả, bắt - hái lượm, trong trường hợp không
tạo ra, theo cách hoàn toàn trái ngược, thậm chí còn là nguyên nhân tự sát tính đến mê tín dị đoan, nếu có thể.
một homo numericus - con người số theo Durkheim, cha đẻ ngành xã hội Để hiểu vấn đề tưởng chừng đơn
phi lý tính và bốc đồng. “Quá nhiều học Pháp và rằng những liên kết ảo đó giản như thế nghĩa là gì cần một chặng
hình ảnh, âm thanh cùng lời mời gọi không hàn gắn nối ham muốn được đường dài. Mạng xã hội cung cấp các
sao nhãng đã dẫn đến các triệu chứng sống bằng xương bằng thịt giữa người công cụ để thực hiện điều đó, nhưng
tăng động và hành vi nghiện ngập”, với người. với điều kiện phải tái lập trình toàn bộ
Michel Desmurget viết như vậy trong “Con người đang sống vượt quá các cách sử dụng chúng. Chúng ta cần chấp
cuốn sách có tựa rất hay “La Fabrique khả năng tinh thần của họ”, nhà tâm nhận thách thức này, nỗ lực bằng óc
du crétin digital” (Sản xuất bọn đần kỹ phân học Pierre Legendre đúc kết. Câu sáng tạo phi thường để tư duy về một
thuật số). nói đầy sức nặng ấy có thể được khái xã hội đáng mơ ước, với các phương
Thay vì tìm kiếm kiến thức trên quát như sau: sự thật là con người đang tiện được xã hội mà ta muốn rời bỏ
mạng, con người lại kiếm tìm niềm tin, sống vượt quá những khả năng của cung cấp.

NĂNG LƯỢNG MỚI Số 203 (24-6-2025) 63